ΚΡΙΣΝΑΜΟΥΡΤΙ: Ελευθερία -η αρχή και το τέλος

"THE FIRST AND LAST FREEDOM"

  Πρόλογος  :  Άλντους Χάξλευ
 Ο άνθρωπος είναι ένα αμφίβιο που ζει συγχρόνως σε δυο κόσμος – σε εκείνον που υπάρχει και σε εκείνον που κατασκευάζει μόνος του. Στον κόσμο της ύλης, της ζωής και της συνειδήσεως  και στον κόσμο των συμβόλων. Για τη σκέψη μας χρησιμοποιούμε μια μεγάλη ποικιλία από συστήματα συμβόλων: λεκτικά, μαθηματικά, εικονικά, μουσικά, τελετουργικά. Χωρίς αυτά τα συστήματα συμβόλων δεν θα είχαμε τέχνη, δεν θα είχαμε επιστήμη, ούτε νόμους, ούτε φιλοσοφία…  Αλλά τα σύμβολα μπορούν να είναι επίσης μοιραία… Αυτά τα παραπλανητικά σύμβολα τα περιέβαλαν παντού με έναν ανεξέλεγκτο σεβασμό, σαν κατά κάποιο μυστηριώδη τρόπο, να ήσαν πιο πραγματικά από  τις πραγματικότητες στις οποίες αναφέρονταν. Στην περιοχή της θρησκείας και της πολιτικής οι λέξεις δεν θεωρούνται ότι υφίστανται, ακαταλλήλως μάλλον, αντί των πραγμάτων και των γεγονότων. Αντίθετα, τα πράγματα και τα γεγονότα θεωρούνται σαν ιδιαίτερες απεικονίσεις λέξεων…. Και το καλύτερο βιβλίο μαγειρικής δεν μπορεί να αντικαταστήσει ούτε το χειρότερο γεύμα. Κι όμως, μέσα στους αιώνες, οι βαθύτεροι φιλόσοφοι, οι πιο πεπαιδευμένοι και έξυπνοι θεολόγοι, έπεσαν συνεχώς στο λάθος να ταυτίζουν τα καθαρώς λεκτικά τους οικοδομήματα με τα γεγονότα ή στο ακόμα πιο τεράστιο σφάλμα να φανταστούν ότι τα σύμβολα είναι κατά κάποιον τρόπο πιο πραγματικά από εκείνα που συμβολίζουν….

Με άλλα λόγια, τα σύμβολα δεν θάπρεπε ποτέ να μπουν στη σειρά των δογμάτων, ούτε ένα σύστημα να θεωρηθεί σαν κάτι περισσότερο από μια προσωρινή ευκολία. Η πίστη σε συνταγές και η δράση σύμφωνα με τις πίστεις αυτές δεν μπορούν να μας οδηγήσουν σε μια λύση του προβλήματός μας.          « Μόνο με τη δημιουργική κατανόηση του εαυτού μας μπορεί να υπάρξει ένας δημιουργικός κόσμος, ένας ευτυχισμένος κόσμος, ένας κόσμος στον οποίο δεν υπάρχουν ιδέες». Ένας κόσμος όπου δεν υπάρχουν ιδέες θα ήταν ένας ευτυχισμένος κόσμος, γιατί θα ήταν ένας κόσμος χωρίς τις πανίσχυρες περιοριστικές δυνάμεις που εξαναγκάζουν τον άνθρωπο να αναλάβει μια ακατάλληλη δράση, ένας κόσμος χωρίς τα αγιασμένα δόγματα εν ονόματι των οποίων δικαιολογούνται τα χειρότερα εγκλήματα και οι μεγαλύτερες μωρίες εξηγούνται με τέχνη ορθολογιστικά. Η εκπαίδευση που μας μαθαίνει όχι το πώς αλλά το τι να σκεπτόμαστε, είναι μια εκπαίδευση που απαιτεί την ύπαρξη μιας κυβερνώσης τάξεως ιερωμένων και διδασκάλων. Αλλά « και μόνη η ιδέα της καθοδηγήσεως ενός ανθρώπου είναι αντικοινωνική και αντιπνευματική»… Η γνώση είναι ζήτημα συμβόλων και είναι πάρα πολύ συχνά ένα εμπόδιο για τη σοφία, για την ανακάλυψη του εαυτού την κάθε στιγμή. 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

• Είμαστε προφυλαγμένοι πίσω από προκαταλήψεις, θρησκευτικές ή πνευματικές, ψυχολογικές ή επιστημονικές. Ή πάλι πίσω από τις καθημερινές μας ανησυχίες, τις επιθυμίες και τους φόβους. Και με αυτά όλα σαν ένα παραπέτασμα, ακούμε. Επομένως στην πραγματικότητα ακούμε τον ίδιο μας το θόρυβο, τον ίδιο μας τον ήχο, και όχι εκείνο που λέγεται…  Την αλήθεια τη χάνουμε όταν αρχίσουμε να ερμηνεύουμε, να μεταφράζουμε σύμφωνα με το περιεχόμενό μας, σύμφωνα με τις προλήψεις μας. 18

•   Χρειάζεται ένας νους εξαιρετικά οξύς και μια καρδιά εξαιρετικά ευλύγιστη για να έχει κανείς επίγνωση εκείνου που ε ί ν α ι και να το παρακολουθήσει. 21

•  Οι αιρέσεις εκείνες που σας προσφέρουν  ένα σύστημα για την εξαφάνιση του οικονομικού, κοινωνικού και θρησκευτικού πόνου, είναι οι χειρότερες. Γιατί τότε εκείνο που αποκτά σημασία είναι το σύστημα και όχι ο άνθρωπος, ασχέτως αν το σύστημα είναι θρησκευτικό ή της αριστεράς ή της δεξιάς. Το σύστημα και όχι ο άνθρωπος γίνεται σημαντικό, η φιλοσοφία η ίδια αποκτά σπουδαιότητα. Και είσαστε πρόθυμοι, χάριν της ιδέας, της ιδεολογίας, να θυσιάσετε όλη την ανθρωπότητα. 22

•  Αλλά το πραγματικό είναι κοντά, δεν χρειάζεται να το αναζητήσετε. Και ο άνθρωπος που αναζητά την αλήθεια δεν θα τη βρει ποτέ. Η αλήθεια βρίσκεται σε ε κ ε ί ν ο     π ου  ε ί ν α ι κι αυτή ακριβώς είναι η ομορφιά της. Αλλά τη στιγμή που τη διανοείστε, τη στιγμή που την αναζητάτε, αρχίζετε να αγωνίζεστε. Και ο άνθρωπος που αγωνίζεται δεν μπορεί να κατανοήσει. Να γιατί πρέπει να είμαστε ήσυχοι, παρατηρητικοί, με παθητική επίγνωση. 23

•   Πραγματική επανάσταση μπορεί να συντελεστεί μόνο όταν εσείς, το άτομο, αποκτήσετε επίγνωση του εαυτού σας στις σχέσεις σας με τους άλλους. Ασφαλώς εκείνο που είστε εσείς στις σχέσεις σας προς τους άλλους, προς τη γυναίκα σας, το παιδί σας, τον προϊστάμενό σας, το γείτονά σας, αυτό είναι η κοινωνία. Η κοινωνία αυτή καθεαυτή δεν υφίσταται. Κοινωνία είναι εκείνο που εσείς και εγώ δημιουργήσαμε στις σχέσεις μας μεταξύ μας. Είναι η εξωτερική προβολή όλων των δικών μας εσωτερικών ψυχολογικών καταστάσεων. Λοιπόν αν εσείς κι εγώ δεν κατανοούμε τον εαυτό μας, η απλή μεταμόρφωση του εξωτερικού που είναι η προβολή του εσωτερικού, δεν έχει καμιά απολύτως σημασία.  25

ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ

•   Ο αρνητικός τρόπος σκέψης είναι η υψηλότερη μορφή κατανόησης. Δηλαδή, για να κατανοήσουμε τι είναι δημιουργική σκέψη, πρέπει να προσεγγίσουμε το πρόβλημα αρνητικά, γιατί μια θετική προσέγγιση του προβλήματος θα είναι μίμηση κι αυτό σημαίνει ότι εσείς κι εγώ πρέπει να γίνουμε δημιουργικοί για να κτίσουμε μια καινούργια κοινωνία.39

• Επειδή όλη η νοητική, ψυχολογική κατασκευή μας βασίζεται στην αυθεντία, πρέπει να υπάρξει ελευθερία από αυτήν για να γίνουμε δημιουργικοί. Δεν έχετε προσέξει ότι σε στιγμές δημιουργικότητας , σε εκείνες τις τόσο ευτυχισμένες στιγμές ζωτικού ενδιαφέροντος, δεν υπάρχει η αίσθηση της αντιγραφής; Τέτοιες στιγμές είναι πάντα νέες, φρέσκες, δημιουργικές, ευτυχισμένες. Βλέπουμε λοιπόν ότι μια από τις βασικές αιτίες της κοινωνικής αποσύνθεσης είναι η αντιγραφή, που είναι η λατρεία της αυθεντίας. 41

ΑΥΤΟ΄ΓΝΩΣΗ

• Ο δημιουργός αυτού του κακού, ο δημιουργός αυτών των προβλημάτων είναι το άτομο, σεις κι εγώ, και όχι ο κόσμος όπως το νομίζουμε. Ο κόσμος είναι η σχέση σας προς τους άλλους. Ο κόσμος δεν είναι κάτι το ξεχωριστό από σας κι εμένα. Ο κόσμος, η κοινωνία, είναι οι σχέσεις που έχουμε  δημιουργήσει ή επιζητούμε να  δημιουργήσουμε μεταξύ μας. Ώστε το πρόβλημα είστε σεις κι εγώ  κι όχι ο κόσμος, γιατί ο κόσμος είναι η προβολή του εαυτού μας και για να κατανοήσουμε τον κόσμο πρέπει να κατανοήσουμε τον εαυτό μας… Νομίζουμε πως τα προβλήματα του κόσμου δεν είναι δική μας υπόθεση, ότι πρέπει να λυθούν από τα Ηνωμένα Έθνη ή με την αντικατάσταση των παλιών ηγετών με νέους. 42

• Αρετή δεν είναι το να γίνει κανείς εκείνο που δ έ ν είναι, αρετή είναι η κατανόηση εκείνου που  ε ί ν α ι, και συνεπώς η ελευθερία από εκείνο που ε ί ν α ι. Η πραγματικότητα μπορεί να βρεθεί μόνο με την κατανόηση εκείνου που ε ί ν α ι. Και για να κατανοήσει κανείς εκείνο που  ε ί ν α ι, πρέπει να υπάρχει ελευθερία, ελευθερία από το φόβο να αντικρύσει εκείνο που            ε ί ν α ι.  46

•  Πρέπει να αγαπώ το πράγμα που μελετώ. Αν θέλετε να καταλάβετε ένα παιδί πρέπει να το αγαπάτε κι όχι να το καταδικάζετε. Πρέπει να παίξετε μαζί του, να παρατηρήσετε τις κινήσεις του, την ιδιοσυγκρασία του, τη συμπεριφορά του.  46

•   Η βαθιά κατανόηση του εαυτού μας δεν έρχεται με τις γνώσεις ή με τη συσσώρευση πείρας, η οποία είναι μονάχα η καλλιέργεια της μνήμης. Η κατανόηση του εαυτού μας γίνεται την κάθε στιγμή. Αν απλώς συσσωρεύουμε τις γνώσεις για τον εαυτό μας, αυτές οι ίδιες γνώσεις εμποδίζουν την περαιτέρω κατανόηση, γιατί η συσσωρευμένη πείρα και οι γνώσεις γίνονται  το κέντρο μέσα από το οποίο διοχετεύεται η σκέψη και έχει εκεί την ύπαρξή της. 47

•   Υπό την αιγίδα μιας αυθεντίας, ενός οδηγού, μπορείτε να αποκτήσετε προσωρινώς ένα αίσθημα ασφαλείας, ένα αίσθημα ευεξίας, αλλά αυτό δεν είναι η κατανόηση ολόκληρης της λειτουργίας του εαυτού μας. Η αυθεντία, από την ίδια της τη φύση, εμποδίζει την πλήρη επίγνωση του εαυτού μας και συνεπώς τελικά καταστρέφει την ελευθερία. Μόνο μέσα στην ελευθερία μπορεί να υπάρξει δημιουργικότητα. 48

•  Η ικανότητα δεν είναι δημιουργικότητα. Η δημιουργικότητα είναι μια κατάσταση από την οποία απουσιάζει το εγώ, ο νους παύει πλέον να είναι το κέντρο της πείρας μας, των φιλοδοξιών μας, των επιδιώξεων και των επιθυμιών μας. Η δημιουργικότητα δεν είναι μια συνεχής κατάσταση, αλλά ανανεώνεται από στιγμή σε στιγμή.49

• Αυτή είναι η μόνη λύση σε όλα μας τα προβλήματα και όχι μεγαλύτερη πειθαρχία, περισσότερες πεποιθήσεις, περισσότερες ιδεολογίες και περισσότεροι δάσκαλοι.  Αν μπορέσουμε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας όπως είναι την κάθε στιγμή, χωρίς την τάση μας να συσσωρεύουμε, τότε θα δούμε ότι έρχεται μια ηρεμία που δεν είναι κατασκεύασμα του νου ούτε μπορεί να τη φανταστεί κανείς ούτε να την καλλιεργήσει. Και μόνο σε αυτή την κατάσταση της ηρεμίας μπορεί να υπάρξει δημιουργικότητα. 51

ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΙΔΕΑ

•   Τη στιγμή της εμπειρίας δεν έχετε αντίληψη του εαυτού σας, σαν ξεχωριστού από την εμπειρία…. Είστε θυμωμένος. Τη στιγμή του θυμού δεν υπάρχει ούτε το άτομο, ούτε η εμπειρία, υπάρχει μόνο το βίωμα. Μόλις βγείτε από την κατάσταση, μια ελάχιστη στιγμή μετά την εμπειρία, υπάρχει το άτομο και η πείρα του, ο δρων και η δράση με κάποιον επιδιωκόμενο σκοπό, ο οποίος είναι να απαλλαγούμε από το θυμό ή να τον καταπιέσουμε. Βρισκόμαστε επανειλημμένως σε αυτή την κατάσταση, στην κατάσταση της εμπειρίας, αλλά πάντα βγαίνουμε από αυτήν και της δίνουμε έναν ορισμό, ένα όνομα και την καταγράφουμε συνεχίζοντας έτσι το γίγνεσθαι. 54

• Η λειτουργία της σκέψης είναι η απόκριση της μνήμης. Δεν θα είχατε σκέψεις αν δεν είχατε μνήμη. Η ανταπόκριση της μνήμης σε μιαν ορισμένη πείρα θέτει σε κίνηση το μηχανισμό της σκέψης… Η μνήμη ανήκει πάντα στο παρελθόν… 56

•   Η δράση που βασίζεται στην πείρα είναι περιοριστική και συνεπώς εμπόδιο. Η δράση που δεν υπαγορεύεται από μια ιδέα είναι αυθόρμητη, όταν η λειτουργία της σκέψης που βασίζεται στην πείρα δε ρυθμίζει τη δράση. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει δράση ανεξάρτητη από την πείρα όταν ο νους δεν ελέγχει τη δράση… Μπορεί να υπάρξει δράση χωρίς το μηχανισμό της σκέψης;.. Ασφαλώς και υπάρχει μια τέτοια δράση, όταν οι ιδέες σταματούν. και οι ιδέες σταματούν μόνο όταν υπάρχει αγάπη. η αγάπη δεν είναι μνήμη. Η αγάπη δεν είναι πείρα. Η αγάπη δεν είναι να σκέπτεστε το πρόσωπο που αγαπάτε, γιατί τότε δεν είναι παρά σκέψη. Δεν μπορείτε να σκεφτείτε την αγάπη. 57

•  Όταν υπάρχει αγάπη – που δεν είναι κίνηση της διανόησης, που δεν είναι σχηματισμός ιδεών, που δεν είναι μνήμη, που δεν είναι το αποτέλεσμα μιας πείρας ή αυτοκυριαρχίας – τότε αυτή η ίδια η αγάπη είναι δράση. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που ελευθερώνει…  58

•    Μόνο όταν μπορέσει κανείς να ξεπεράσει το κουβάρι των ιδεών – που είναι το «εγώ», που είναι ο νους, που έχει μερική ή ολική συνέχιση- μόνο όταν μπορέσει κανείς να τα ξεπεράσει αυτά, όταν η σκέψη είναι εντελώς σιωπηλή, υπάρχει η κατάσταση του βιώματος. Τότε γνωρίζει κανείς τι είναι αλήθεια. 58

ΠΙΣΤΗ

• Μια από τις αιτίες που τόσο άπληστα και θερμά παραδινόμαστε στις πίστεις και στις πεποιθήσεις, είναι ο πόθος να ξεφύγουμε από αυτό το φόβο – το φόβο του κενού, της μοναξιάς, της αποτελμάτωσης, της μη επίτευξης, της αποτυχίας , του να μην είναι κανείς κάτι, του να μη γίνει κάτι. 60

•   Μπορεί ο νους να είναι ελεύθερος από την επιθυμία  για εξασφάλιση; Αυτό είναι το πρόβλημα και όχι το τι να πιστεύω και πόσο να πιστεύω. Αυτά είναι απλώς εκφράσεις της εσωτερικής δίψας να είμαστε εξασφαλισμένοι ψυχολογικά, βέβαιοι για κάτι, όταν τα πάντα στον κόσμο είναι τόσο αβέβαια. 63

• Μπορεί ο νους να ελευθερωθεί από την ίδια του τη διαμόρφωση; Μπορεί ο νους να πάψει να υπάρχει; Αυτό είναι το πρόβλημα. 67

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ

•   Όταν θέλουμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας,  να επιφέρουμε μια ριζική αλλαγή μέσα μας, κάνουμε μια τεράστια προσπάθεια για να εξουδετερώσουμε τις παλιές συνήθειες, να αντισταθούμε στις επιδράσεις του περιβάλλοντος κοκ. Έτσι έχουμε συνηθίσει σε αυτές τις προσπάθειες για να βρούμε ή να επιτύχουμε κάτι, για να ζήσουμε γενικά. Κάθε τέτοια προσπάθεια δεν είναι η δραστηριότητα του εαυτού; Η προσπάθεια δεν είναι μια λειτουργία εγω-κεντρική;  Κι όμως, λίγοι από μας αντιλαμβάνονται ότι η εγω- κεντρική προσπάθεια δεν μας λύνει τα προβλήματα. Αντίθετα,  αυτό θα προκαλέσει αναπόφευκτα περισσότερη σύγκρουση, περισσότερη σύγχυση, μεγαλύτερη αθλιότητα. 69

•  Πότε δημιουργούμε; Όταν δεν υπάρχει προσπάθεια, όταν είσαστε εντελώς ανοιχτοί, όταν σε όλα τα επίπεδα είσαστε σε πλήρη επικοινωνία, σε πλήρη ολοκλήρωση. Τότε υπάρχει χαρά, τότε τραγουδάτε, γράφετε ένα ποίημα, ζωγραφίζετε ή διαπλάθετε κάτι. Η στιγμή της δημιουργίας δεν είναι γέννημα πάλης. 71

•    Όλη η κίνηση της ύπαρξής μας είναι να γεμίσουμε το κενό. Έχοντας επίγνωση ότι είμαστε άδειοι, εσωτερικά φτωχοί, αγωνιζόμαστε να αποκτήσουμε πράγματα εξωτερικά, ή να καλλιεργήσουμε εσωτερικά πλούτη. Υπάρχει προσπάθεια μόνο όταν υπάρχει η τάση να ξεφύγουμε από το εσωτερικό κενό με τη δράση, με το διαλογισμό, με την απόκτηση αγαθών, με δύναμη κλπ….Τι συμβαίνει όμως αν κανείς δεν κάνει προσπάθεια να απομακρυνθεί; Ζει με τη μοναξιά, με αυτό το κενό. Και με την παραδοχή αυτού του κενού, θα ανακαλύψει ότι επέρχεται μια δημιουργική κατάσταση που δεν έχει καμιά σχέση με την πάλη, την προσπάθεια… Όταν υπάρχει κατανόηση εκείνου που ε ί ν α ι, που είναι το κενό, η εσωτερική ανεπάρκεια, όταν κανείς ζήσει σε αυτή την ανεπάρκεια και την κατανοήσει πλήρως, επέρχεται η δημιουργική πραγματικότητα, η δημιουργική νοημοσύνη, που μόνο φέρνει ευτυχία.73

ΑΝΤΙΦΑΣΗ

• Στην πραγματικότητα όλοι ζητούμε ικανοποίηση και την τοποθετούμε στο υψηλότερο δυνατό σημείο, ονομάζοντάς την Θεό, ή στο χαμηλότερο σημείο που είναι το πιοτό. Εφόσον ο νους ζητεί ικανοποίηση δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ Θεού και πιοτού. 77

•  Η προσπάθεια, η πάλη της αντίφασης  μας δίνει μια αίσθηση ζωτικότητας. Γι αυτό αγαπάμε τους πολέμους, γι αυτό απολαμβάνουμε τη μάχη των προσπαθειών και απογοητεύσεων.79

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΑΥΤΟΣ;

•  Όλες οι διάφορες μορφές της πειθαρχίας, της πίστης και της γνώσης δεν κάνουν τίποτε παρά να ενισχύουν το εγώ. .. Το να είναι κανείς ολοκληρωτικά νοήμων σημαίνει να είναι χωρίς το εγώ. 84

• Ένας ενάρετος άνθρωπος είναι αξιοπρεπής, αλλά ένας αξιοπρεπής ποτέ δεν μπορεί να κατανοήσει τι είναι η αλήθεια, γιατί γι αυτόν η αρετή είναι ένας μανδύας που σκεπάζει τον εαυτό του, μια ενίσχυση του εγώ, γιατί επιδιώκει την αρετή. Όταν λέει « πρέπει να μην είμαι άπληστος», ενισχύει μονάχα το εγώ. Γι αυτό είναι τόσο σημαντικό να είναι κανείς πτωχός, όχι μόνο σε πράγματα ,αλλά και σε πίστεις και σε γνώσεις… Η αγάπη δεν πηγάζει από το εγώ. Το εγώ δεν μπορεί να αναγνωρίσει την αγάπη. Λέτε : αγαπώ, αλλά μόλις το πείτε, δεν υπάρχει πια αγάπη. Όταν γνωρίσετε την αγάπη, το εγώ δεν υπάρχει. Όταν υπάρχει αγάπη δεν υπάρχει εγώ.  88

ΦΟΒΟΣ

•  Ο φόβος μου έχει πάντα σχέση με το γνωστό, όχι με το άγνωστο… Φοβούμαι μήπως χάσω τους ανθρώπους μου, τα πράγματα, τις ιδέες μου, φοβούμαι  να ανακαλύψω εκείνο που είμαι, μήπως βρεθώ σε αμηχανία, φοβούμαι τον πόνο, αν χάσω ή αν δεν έχω ευχαρίστηση πια… Ο φόβος μου αφορά το γνωστό, φοβούμαι τις συσσωρεύσεις, φυσικές ή ψυχολογικές, που έχω μαζέψει σαν ένα μέσον για να απομακρύνω τον πόνο ή να εμποδίσω  τη θλίψη… Ο φόβος υπάρχει εφόσον υπάρχει η συσσώρευση του γνωστού που δημιουργεί το φόβο της απώλειας… Τα ίδια τα πράγματα που κάνω για να απομακρύνω τον πόνο, μου φέρνουν φόβο και πόνο. 90

•  Ο φόβος δημιουργείται όταν επιθυμώ να βρίσκομαι μέσα σε ένα ορισμένο υπόδειγμα. Να ζει κανείς χωρίς φόβο σημαίνει να ζει χωρίς κανένα ιδιαίτερο υπόδειγμα. Όταν ζητώ έναν ορισμένο τρόπο ζωής, αυτός και μόνο είναι ήδη μια πηγή φόβου. 91

•    Ο φόβος βρίσκει διάφορες διαφυγές. Το πιο συνηθισμένο είναι η ταύτιση. Με τη χώρα, με την κοινωνία, με μια ιδέα… Άλλοτε πάλι με το παιδί σας, με τη γυναίκα σας, με μια ορισμένη μορφή δράσης ή αδράνειας. Ταύτιση είναι μια κίνηση για να ξεχάσουμε τον εαυτό μας. .. Αν μιλώ για τη χώρα μου, για το Θεό, ξεχνώ τον εαυτό μου. Αν μπορέσω να ταυτιστώ με την οικογένειά μου, με μια ομάδα, με ένα κόμμα, ιδεολογία, τότε υπάρχει μια προσωρινή διαφυγή… Επομένως, φόβος είναι η μη παραδοχή αυτού που ε ί ν α ι.93

ΑΠΛΟΤΗΣ

•  Όταν υπάρχει ελευθερία από πίστεις, υπάρχει απλότητα . Μας αρέσει να είμαστε αιχμάλωτοι. Εσωτερικά είμαστε αιχμάλωτοι, μόλο που εξωτερικά φαινόμαστε πολύ απλοί. Εσωτερικά είμαστε σκλάβοι των επιθυμιών, των αναγκών, των ιδεωδών, των αναρίθμητων κινήτρων.  95

• Ο πραγματικά θρήσκος δεν είναι εκείνος που φορεί το ράσο ή ένα τρίχινο σάκο ή τρώει μια φορά τη μέρα ή κάνει όρκους, αλλά είναι εκείνος που έχει εσωτερική απλότητα, εκείνος που δεν γ ί ν ε τ α ι τίποτα. Ένας τέτοιος νους είναι ικανός για μια εξαιρετική δεκτικότητα γιατί δεν υπάρχει φραγμός, δεν υπάρχει φόβος, δεν υπάρχει η πορεία προς κάτι. 98

• Και μόνο όταν ο νους είναι πραγματικά ευαίσθητος, ξύπνιος, και έχει επίγνωση του κάθε τι που του συμβαίνει… τότε μόνο είναι ικανός να δεχθεί εκείνο που είναι αλήθεια. Τότε μόνο μπορεί να υπάρξει ευτυχία. Γιατί η  ευτυχία δεν είναι ένας σκοπός, είναι το αποτέλεσμα της πραγματικότητας. 99

•  Και μόνο όταν έχει κανείς ταπεινοφροσύνη, όχι  καλλιεργημένη, μπορεί να αντιμετωπίσει τα πράγματα της ζωής που είναι τόσο επείγοντα. Γιατί τότε δεν έχει αυτός σημασία, δεν βλέπει μέσα από τις δικές του ανάγκες και την αίσθηση της σπουδαιότητάς του. Ατενίζει το πρόβλημα για το πρόβλημα αυτό καθεαυτό, και τότε είναι ικανός να το λύσει. 100

ΕΠΙΓΝΩΣΗ

•  Παρατηρείτε τον εαυτό σας χωρίς καμιά ταύτιση, χωρίς καμιά σύγκριση, χωρίς καταδίκη. Απλώς παρατηρείτε και θα δείτε κάτι εξαιρετικό να συμβαίνει. Όχι μόνο βάζετε τέρμα σε μια δράση που είναι ασυνείδητη, αλλά επιπλέον έχετε επίγνωση των κινήτρων αυτής της δράσης χωρίς να ερευνήσετε, χωρίς να σκαλίσετε βαθιά… Όταν καταδικάζω κάτι, δεν το καταλαβαίνω.. 102

ΕΠΙΘΥΜΙΑ

•    Μπορώ να διαλύσω αυτό το κέντρο της επιθυμίας – όχι μια ορισμένη επιθυμία, μια ορισμένη όρεξη ή δίψα, αλλά ολόκληρο το οικοδόμημα της επιθυμίας, της λαχτάρας, της ελπίδας, στο οποίο υπάρχει πάντα ο φόβος της αποτυχίας, της απογοήτευσης; Όσο περισσότερο εμποδίζομαι και απογοητεύομαι τόσο μεγαλύτερη δύναμη δίνω στο «εγώ». Εφόσον υπάρχει η ελπίδα, ο πόθος, υπάρχει πάντα στο βάθος και ο φόβος που ενισχύει αυτό το κέντρο. Και επανάσταση  είναι δυνατή μόνο σ’ αυτό το κέντρο και όχι στην επιφάνεια. 108

• Εκτός από τις φυσικές ανάγκες, κάθε μορφή επιθυμίας – για μεγαλείο, για την αλήθεια, για την αρετή- γίνεται μια ψυχολογική λειτουργία με την οποία ο νους κατασκευάζει την ιδέα του εγώ και ενισχύει τον εαυτό του σαν ένα κέντρο.112

Ο ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΣ ΚΑΙ Η ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ

• …Υπάρχει μόνο μια κατάσταση, στην οποία ο σκεπτόμενος είναι η σκέψη. 116

•    Εκείνο που έχει σημασία είναι να δει κανείς ότι αυτός που κάνει την προσπάθεια και το αντικείμενο προς το οποίο τείνουν οι προσπάθειές του είναι το ίδιο. Αυτό απαιτεί εξαιρετικά μεγάλη κατανόηση, παρατηρητικότητα, να δει κανείς πώς ο νους χωρίζει τον εαυτό του σε ανώτερο και σε κατώτερο- το ανώτερο που είναι η εξασφάλιση, η μόνιμη οντότητα- αλλά που ακόμα εξακολουθεί να είναι  μια διανοητική λειτουργία και επομένως βρίσκεται  μέσα στο χρόνο. 120

ΜΠΟΡΕΙ Η ΣΚΕΨΗ ΝΑ ΛΥΣΕΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΑΣ;

•    Ένας τέτοιος νους δεν είναι ένα αποτέλεσμα, δεν είναι το τελικό προϊόν εξάσκησης, διαλογισμού, ελέγχου. Δεν παρουσιάζεται μέσω καμιάς μορφής πειθαρχίας ή εξαναγκασμού ή εξύψωσης, γεννιέται χωρίς καμιά προσπάθεια του «εγώ», της σκέψης. Γεννιέται όταν κατανοήσω ολόκληρο το μηχανισμό της σκέψης- όταν μπορώ να δω ένα γεγονός χωρίς καμιά διάσπαση του νου. Σ’ αυτή την κατάσταση της ηρεμίας ενός νου που είναι πραγματικά ήσυχος, υπάρχει αγάπη. Και μόνο η αγάπη μπορεί να λύσει όλα τα ανθρώπινα προβλήματα. 125

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ

• Το «εγώ», ο εαυτός, δεν μπορεί να καταστραφεί με την πειθαρχία, γιατί η πειθαρχία ενισχύει το εγώ. Κι όμως, όλες οι θρησκείες σας την υποστηρίζουν. Όλοι οι διαλογισμοί, όλοι οι ισχυρισμοί βασίζονται σ’ αυτήν… Καταλαβαίνετε ότι κάθε αντίδραση είναι προκαθορισμένη και ότι με τον προκαθορισμό δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία ούτε στην αρχή ούτε στο τέλος και η ελευθερία είναι πάντα στην αρχή και όχι στο τέλος. 129

• Μόνο όταν απορρίψετε  εντελώς με την κατανόηση όλο το οικοδόμημα του εαυτού, είναι δυνατό να φανερωθεί εκείνο που είναι αιώνιο, άχρονο, απροσμέτρητο. Δεν μπορείτε εσείς να πάτε σ’ αυτό. Αυτό έρχεται σε σας.130
•  
• ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ

• Είναι δυνατό να μη σκεφτόμαστε μέσα στα πλαίσια του χρόνου, να μη σκεπτόμαστε μέσα στα πλαίσια του τι θα γίνω, τι ήμουν, τι είμαι; 140

•  Η αλήθεια είναι εκείνη που ελευθερώνει, όχι  η προσπάθεια να ελευθερωθείτε. 148

ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

•  Μόνο όταν ο νους είναι κενός υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας. Αλλά δεν εννοώ το επιφανειακό κενό που όλοι έχουμε. Οι περισσότεροι από μας είμαστε κενοί επιφανειακά κι αυτό φαίνεται από την επιθυμία μας για διασκέδαση. Θέλουμε να διασκεδάσουμε γι αυτό καταφεύγουμε σε βιβλία, ραδιόφωνο, διαλέξεις, αυθεντίες. Ο νους διαρκώς παραγεμίζεται. Δεν μιλώ γι αυτό το κενό που είναι έλλειψη στοχαστικότητας. Μιλώ για εκείνο το κενό που έρχεται από εξαιρετική προσοχή, όταν ο νους δει την ίδια του τη δύναμη του να δημιουργεί ψευδαισθήσεις και πλάνες, και την ξεπερνά. Το δημιουργικό κενό δεν είναι δυνατό όσο υπάρχει ο σκεπτόμενος που περιμένει, παρατηρεί, προσέχει για να μαζέψει πείρα, για να ενισχυθεί. 155

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

• Κι αυτό είναι που συμβαίνει σήμερα στον κόσμο. Ο άνθρωπος δεν έχει καμιά σπουδαιότητα, τα συστήματα και οι ιδέες έχουν γίνει σπουδαία. Μπορούμε να καταστρέψουμε εκατομμύρια ανθρώπους εφόσον φέρνουμε ένα αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα το δικαιολογούμε με ιδέες. 160

•  Εσωτερικά, ψυχολογικά, αυτή η ταύτιση με το μεγαλύτερο, με τη χώρα , με μια ιδέα, είναι βέβαια μια μορφή αυτοεπέκτασης. 162

•  Δεν μπορείτε να βρείτε την αλήθεια μέσω κανενός άλλου. Η αλήθεια δεν είναι κάτι στατικό, ένας σκοπός, ένα τέρμα. Είναι ζώσα, δυναμική, ξύπνια, ζωντανή. Αν είναι ένα καθορισμένο σημείο, τότε είναι μια απλή γνώμη. Αλήθεια είναι το άγνωστο κι ένας νους που ζητά την αλήθεια δε θα τη βρει ποτέ, γιατί ο νους είναι φτιαγμένος από το γνωστό, είναι το αποτέλεσμα του παρελθόντος, του χρόνου… Όταν ο νους ζητά την αλήθεια, την αλήθεια που διάβασε στα βιβλία, αυτή η «αλήθεια» είναι μια αυτοπροβολή, γιατί ο νους κυνηγά το γνωστό, ένα πιο ικανοποιητικό γνωστό από το προηγούμενο. Όταν ο νους αναζητά την αλήθεια, αναζητά την ίδια του την αυτοπροβολή. Ένα ιδεώδες είναι μια προβολή του εαυτού μας, είναι πλασματικό. Το πραγματικό είναι ε κ ε ί ν ο που ε ί ν α ι, όχι το αντίθετό του. Ένας νους που αναζητά το Θεό, αναζητά το γνωστό, όταν σκέπτεστε το Θεό, ο Θεός σας είναι η προβολή της ίδιας σας της σκέψης, το αποτέλεσμα των κοινωνικών επιδράσεων. Μπορείτε να σκεφτείτε μόνο το γνωστό, δεν μπορείτε να σκεφθείτε το άγνωστο, δεν μπορείτε να συγκεντρωθείτε στην αλήθεια. Την αλήθεια δεν μπορούμε να την αναζητήσουμε: αυτή έρχεται σε μας. Όταν ο νους δεν τυραννιέται από το γνωστό, από τα αποτελέσματα του γνωστού, τότε μόνο η αλήθεια μπορεί να αποκαλύψει τον εαυτό της. Η αλήθεια είναι σε κάθε φύλλο, σε κάθε δάκρυ. Πρέπει να την γνωρίζουμε την κάθε στιγμή. .. Η αλήθεια μπορεί να έρθει μόνο στο νου που είναι άδειος από το γνωστό. Έρχεται μέσα σε μια κατάσταση στην οποία το γνωστό απουσιάζει, δεν λειτουργεί. Ο νους είναι η αποθήκη του γνωστού, το καταστάλαγμα του γνωστού. Για να βρεθεί ο νους στην κατάσταση εκείνη στην οποία γεννιέται το άγνωστο πρέπει να έχει επίγνωση του εαυτού του, της προηγούμενης πείρας του, τόσο της συνειδητής, όσο και της ασυνείδητης, των ανταποκρίσεών του, των αντιδράσεών του και της διαμόρφωσής του. Όταν υπάρχει πλήρης αυτογνωσία, τότε επέρχεται το τέλος του γνωστού, τότε ο νους είναι εντελώς άδειος από το γνωστό. Τότε μόνο μπορεί η αλήθεια να έρθει ακάλεστη σε σας. Η αλήθεια δεν ανήκει σε σας ή σε μένα. Δεν μπορείτε να τη λατρεύσετε, τη στιγμή που είναι γνωστή, δεν είναι πραγματική. Το σύμβολο δεν είναι πραγματικό, η εικόνα δεν είναι πραγματική. Όταν όμως υπάρχει κατανόηση του εαυτού, σταμάτημα του εαυτού, τότε γεννιέται η αιωνιότητα. 167-8

• Γιατί αντιστέκεστε στην απληστία, και ποια είναι η οντότητα που λέει: «Πρέπει να ελευθερωθώ από την απληστία»; Η οντότητα που λέει « πρέπει να ελευθερωθώ» είναι επίσης η απληστία. Γιατί ως τώρα η απληστία του απέδιδε, τώρα όμως του προκαλεί πόνο και γι αυτό λέει «Πρέπει να απαλλαγώ απ’ αυτήν». Το κίνητρο για να απαλλαγεί από αυτήν εξακολουθεί να είναι η κίνηση της απληστίας, διότι θέλει να γίνει κάτι που δεν είναι. Τώρα η μη απληστία είναι επωφελής, επομένως την επιδιώκω. Αλλά το κίνητρο, η πρόθεση είναι πάντα να ε ί μ α ι κάτι, να είμαι όχι άπληστος και αυτό εξακολουθεί να είναι απληστία, πράγμα που είναι πάλι μια αρνητική μορφή τόνωσης του εγώ. 175

• Η αρετή δεν είναι το τελικό αποτέλεσμα μιας πειθαρχίας, αλλά αρετή είναι ελευθερία, και η ελευθερία δεν μπορεί να έρθει μέσα από μια δράση που δεν είναι ενάρετη καθεαυτή. Η δυσκολία μας είναι ότι οι περισσότεροι έχουν διαβάσει τόσο πολλά, έχουν ακολουθήσει τόσες σχολές, - σηκώνονται πρωί, κάθονται σε μια ορισμένη στάση, προσπαθούν να συγκρατήσουν τη σκέψη τους σε ένα ορισμένο σημείο,- ξέρετε, εξάσκηση, πειθαρχία. Επειδή σας είπαν ότι αν κάνετε αυτά θα φτάσετε κάπου, θα έχετε στο τέλος το Θεό.  Ο Θεός δεν έρχεται τόσο εύκολα. Ο Θεός δεν είναι ένα εμπορεύσιμο πράγμα: εγώ κάνω τούτο κι εσύ μου δίνεις εκείνο. 178

•  Δεν υπάρχει ελευθερία όπου υπάρχει εξαναγκασμός, θετικός ή αρνητικός, από φόβο. Δεν υπάρχει ελευθερία αν επιδιώκετε ένα σκοπό, γιατί είστε δεμένοι σε αυτόν. Μπορεί να είστε ελεύθεροι από το παρελθόν, αλλά σας κρατά το μέλλον, κι αυτό δεν είναι ελευθερία. Και μόνο στην ελευθερία μπορεί κανείς να ανακαλύψει κάτι: μια νέα ιδέα, ένα νέο αίσθημα, μια νέα αντίληψη. Και ασφαλώς οποιαδήποτε μορφή πειθαρχίας, που στηρίζεται στον εξαναγκασμό, είναι η άρνηση αυτής της ελευθερίας, πολιτικής ή θρησκευτικής. 179

• Και αυτός είναι ο λόγος που είναι ουσιώδης η γαλήνη του νου. Όταν ο νους έχει συνείδηση ότι είναι ήρεμος, δεν είναι πια ήρεμος… Γι αυτό το λόγο πρέπει κανείς να καταλάβει και το πρόβλημα του προσώπου που ελέγχει και εκείνου που ελέγχεται. Ασφαλώς δεν είναι δυο χωριστά φαινόμενα, αλλά ένα σύνθετο: ο ελέγχων και ο ελεγχόμενος είναι ένα. 181

•   Έχετε προσπαθήσει ποτέ να μείνετε στη μοναξιά; Όταν πράγματι το προσπαθήσετε, θα αισθανθείτε πόσο εξαιρετικά δύσκολο είναι και πόσο εξαιρετικά νοήμονες πρέπει να είμαστε για να μείνουμε μονάχοι, γιατί ο νους δε θα μας αφήσει ήσυχους. Ο νους γίνεται ανήσυχος, καταγίνεται με διαφυγές, ώστε τι κάνουμε; Προσπαθούμε να γεμίσουμε αυτό το εξαιρετικό κενό με το γνωστό. Ανακαλύπτουμε πώς να βρισκόμαστε σε δράση, πώς να είμαστε κοινωνικοί. Ξέρουμε πώς να μελετούμε, πώς να ανοίγουμε το ραδιόφωνο, γεμίζουμε αυτό που μας είναι άγνωστο με πράγματα γνωστά. Προσπαθούμε να γεμίσουμε το κενό με διάφορα είδη γνώσεων, σχέσεων ή πραγμάτων. 183

•  Είναι ο πόνος απλώς μια λέξη ή μια πραγματικότητα; Αν είναι πραγματικότητα και όχι μια λέξη μόνο τότε η λέξη δεν έχει τώρα σημασία. Υπάρχει μόνο το αίσθημα του έντονου πόνου. Σχετικά με τι; Σχετικά με μια εικόνα, μια πείρα, κάτι που έχετε ή που δεν έχετε. Αν το έχετε, το ονομάζετε ευχαρίστηση, αν δεν το έχετε, το ονομάζετε πόνο. Επομένως, ο πόνος, η θλίψη, υπάρχει σχετικά με κάτι. Αυτό το κάτι είναι μια απλή διατύπωση, ένα όνομα μόνο ή μια πραγματικότητα;  Δηλαδή, όταν υπάρχει θλίψη, υπάρχει μόνο σχετικά προς κάτι. Δεν μπορεί να υπάρχει αφ εαυτής – όπως και  ο φόβος δεν μπορεί να υφίσταται αφ εαυτού , αλλά μόνο σχετικά προς κάτι: ένα άτομο, ένα γεγονός, ένα αίσθημα. Λοιπόν έχετε πλήρη επίγνωση του πόνου. Ο πόνος αυτός είναι χωριστά από σας, και επομένως είστε απλώς ο παρατηρητής που αντιλαμβάνεται τον πόνο, ή είναι ο πόνος αυτός εσείς;….  Εφόσον δεν έχω σχέση με αυτό σα να βρίσκεται έξω από μένα, το πρόβλημα δεν υπάρχει. Τη στιγμή που δημιουργώ μια σχέση με αυτό έξω του εαυτού μου, το πρόβλημα υπάρχει. Εφόσον θεωρώ τον πόνο σαν κάτι εξωτερικό – υποφέρω επειδή έχασα τον αδερφό μου, επειδή δεν έχω χρήματα- δημιουργώ μια σχέση προς αυτό και η σχέση αυτή είναι φανταστική. Αν όμως ε ί μ α ι αυτό το πράγμα, αν  βλέπω το γεγονός, τότε όλο αυτό μεταμορφώνεται, έχει μια διαφορετική σημασία.  Τότε υπάρχει πλήρης προσοχή, ολοκληρωμένη, και εκείνο που ατενίζουμε πλήρως κατανοείται και διαλύεται. Κι έτσι δεν υπάρχει φόβος κι επομένως  η λέξη «θλίψη» είναι ανύπαρκτη. 188

•    Η ενδοσκόπηση  είναι μια κίνηση στην οποία δεν υπάρχει αποδέσμευση, είναι μια κίνηση που τείνει να μεταμορφώσει εκείνο που ε ί ν α ι σε κάτι που δεν είναι.  Σε αυτή τη δράση υπάρχει πάντα μια συσσωρευτική κίνηση, το εγώ, που εξετάζει κάτι για να το αλλάξει, ώστε υπάρχει πάντα μια σύγκρουση μεταξύ δυο αντιθέτων και επομένως απογοήτευση. Δεν υπάρχει ποτέ αποδέσμευση, ξαλάφρωμα. Και η αντίληψη αυτής της απογοήτευσης φέρνει κατάθλιψη. Η επίγνωση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Επίγνωση είναι παρατήρηση χωρίς κατάκριση. Μόνο σιωπηλή παρακολούθηση. .. Η ενδοσκόπηση είναι αυτοβελτίωση και συνεπώς εγωκεντρισμός. Η επίγνωση δεν είναι αυτοβελτίωση. Απεναντίας, είναι το τέλος του εαυτού, του εγώ, με όλη την παράξενη ιδιοσυγκρασία του, τη μνήμη , τις απαιτήσεις και τις επιδιώξεις του.  190

•  Μπορείτε να το δοκιμάσετε αυτό μόνοι σας πολύ απλά και εύκολα. Όταν θυμώνετε ή ζηλεύετε ή νιώσετε  απληστία ή βιαιότητα ή οτιδήποτε άλλο, παρατηρείστε τον εαυτό σας. Σ’ αυτή την κατάσταση «σεις» δεν υπάρχετε: υπάρχει μόνο μια κατάσταση βιώματος. Αμέσως μετά , το επόμενο δευτερόλεπτο, δίνετε έναν όρο, ένα όνομα σ αυτό το βίωμα: το λέτε ζήλεια, θυμό, πλεονεξία. Έτσι δημιουργείτε αμέσως τον παρατηρητή και το παρατηρούμενο, τον πειραματιζόμενο και το αντικείμενο της εμπειρίας του… Αν δεν δώσετε ένα όνομα σ’ αυτό το αίσθημα,- που σημαίνει ότι δεν αναζητάτε ένα αποτέλεσμα, ότι δεν το κατακρίνετε, αλλά έχετε απλώς σιωπηρή επίγνωση του αισθήματος, τότε θα δείτε ότι δεν υπάρχει ούτε ο παρατηρητής ούτε το παρατηρούμενο, υπάρχει μόνο μια κατάσταση βιώματος. 193

•   Εκείνοι που βρίσκονται απομονωμένοι πίσω από τον τοίχο τους, αυτοί μιλούν για καθήκον και για ευθύνη. Ο άνθρωπος που αγαπά δεν μιλά για ευθύνες – αγαπά. 196

• Οι σχέσεις είναι στην πραγματικότητα μια κίνηση αυτοαποκάλυψης, μια πορεία αυτογνωσίας. Σ’ αυτή την αποκάλυψη υπάρχουν πολλά δυσάρεστα πράγματα, δυσάρεστες σκέψεις και πράξεις.Επειδή δε μ’ αρέσει αυτό που ανακαλύπτω, απομακρύνομαι από μια σχέση που δεν είναι ευχάριστη. Επομένως οι σχέσεις έχουν πολύ μικρή σημασία, όταν απλώς αναζητούμε αμοιβαία ικανοποίηση, αλλά έχουν εξαιρετική σημασία όταν αποτελούν μέσο αυτοαποκάλυψης και αυτογνωσίας. 198

•    Εκείνο που συμβαίνει συνήθως είναι ότι δεν είναι η αγάπη που έχει σημασία αλλά ο άλλος, το αντικείμενο της αγάπης αποκτά σημασία. Εκείνος στον οποίο δίνουμε την αγάπη μας αποκτά σημασία και όχι η ίδια η αγάπη. 198

•   Έχουμε στιγμές που πράγματι αγαπούμε, όπου δεν υπάρχει σκέψη, ούτε κίνητρο, αλλά αυτές οι στιγμές είναι πολύ σπάνιες. Και επειδή ακριβώς είναι σπάνεις , η μνήμη προσκολλάται σε αυτές και έτσι δημιουργεί ένα φραγμό μεταξύ της ζωντανής πραγματικότητας και της δράσης της καθημερινής ζωής. 199

•  Αληθινές σχέσεις μπορούν να υπάρξουν μόνο όταν υπάρχει αγάπη, αλλά η αγάπη δεν είναι η αναζήτηση της ικανοποίησης. Αγάπη υπάρχει μόνο όταν υπάρχει το ξέχασμα του εαυτού, όταν υπάρχει πλήρης επικοινωνία όχι με έναν ή δυο, αλλά με το ανώτατο. Κι αυτό μπορεί να συμβεί μόνο όταν ο εαυτός ξεχνιέται.199

• Ο πόλεμος είναι η θεαματική και αιματηρή προβολή της καθημερινής μας ζωής… Μπορούμε να δούμε τι δημιουργεί τους πολέμους και αν ενδιαφερόμαστε να τους σταματήσουμε, τότε μπορούμε να αρχίσουμε να μεταμορφώνουμε τον εαυτό μας, που είναι η αιτία του πολέμου. 200

•   Για να φέρετε ειρήνη, για να σταματήσετε τους πολέμους θα πρέπει να γίνει μια επανάσταση μέσα στο άτομο, σε σας και σε μένα… Η οικονομική επανάσταση, χωρίς εσωτερική επανάσταση δεν έχει νόημα γιατί η πείνα είναι το αποτέλεσμα της κακής ρύθμισης των οικονομικών συνθηκών, η οποία δημιουργείται από τις ψυχολογικές μας καταστάσεις- από την απληστία, το φθόνο, την κακή θέληση και την κτητικότητα. Για να σταματήσουμε τη θλίψη, την πείνα, τον πόλεμο, πρέπει να γίνει μια ψυχολογική επανάσταση και πολύ λίγοι είναι πρόθυμοι να την αντιμετωπίσουν. Θα συζητούμε για ειρήνη, θα σχεδιάζουμε νομοθεσίες, θα δημιουργούμε καινούργιους συνδέσμους, τα Ηνωμένα Έθνη κοκ, αλλά δεν θα έχουμε ειρήνη, γιατί δε θέλουμε να εγκαταλείψουμε την κοινωνική μας θέση, την αυθεντία μας, τα χρήματά μας, την περιουσία μας, την ανόητη ζωή μας… Κανένας ηγέτης δεν μπορεί να μας δώσει την ειρήνη, καμιά κυβέρνηση, κανένας στρατός, καμιά χώρα. Εκείνο που θα φέρει την ειρήνη είναι η εσωτερική μεταμόρφωση που θα οδηγήσει σε εξωτερική δράση. 203

•    Η ειρήνη θα έρθει μόνο όταν εσείς ο ίδιος έχετε ειρήνη μέσα σας, όταν εσείς ο ίδιος έχετε ειρήνη με το γείτονά σας. 204

•  Γιατί να μην είστε αυτό που είστε;  Αν έχετε θλίψη, να είστε σε θλίψη. Μην προσπαθείτε να βρείτε ένα τρόπο να φύγετε από αυτήν. Αν βαριέστε, γιατί να μην βαριέστε; Το να αισθάνεστε ανία έχει μια τεράστια σημασία, αν μπορείτε να την καταλάβετε, να ζήσετε με αυτήν… Το κακό είναι πολύ μεγαλύτερο όταν ξεφεύγετε παρά όταν είστε εκείνο που είστε και μένετε σε αυτό. 208

•    Είμαστε εκείνο που κατέχουμε. Ο άνθρωπος που κατέχει χρήματα ε ί ν α ι τα χρήματα. Ο άνθρωπος που ταυτίζει τον εαυτό του με την ιδιοκτησία είναι η ιδιοκτησία ή το σπίτι ή τα έπιπλα. Το ίδιο και με τις ιδέες ή με τους ανθρώπους. Όταν υπάρχει κτητικότητα δεν υπάρχει σχέση. Αλλά οι περισσότεροι κατέχουμε επειδή δεν έχουμε τίποτε αν δεν κατέχουμε. Αν δεν κατέχομε είμαστε άδεια όστρακα, αν δε γεμίζουμε τη ζωή μας με έπιπλα, μουσική γνώσεις. Και το όστρακο αυτό κάνει πολύ θόρυβο και το θόρυβο αυτό τον ονομάζουμε ζωή και είμαστε ευχαριστημένοι. Κι όταν υπάρχει ένα σπάσιμο, μια απομάκρυσνη, τότε υπάρχει θλίψη, γιατί ανακαλύπτετε ξαφνικά τον εαυτό σας έτσι όπως είστε: ένα άδειο όστρακο χωρίς πολλή σημασία. 233

•   Έχουμε αναμνήσεις και καλλιεργούμε τη μνήμη σαν μέσον συνέχισης. Το «εγώ» και το «δικό μου» αποκτούν μεγάλη σπουδαιότητα εφόσον υπάρχει η καλλιέργεια της μνήμης και καθώς οι περισσότεροι από μας αποτελούνται απ΄το εγώ και το δικό μου η μνήμη παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. 232

• Βλέπετε μια θαυμάσια δύση, ένα όμορφο δέντρο κι όταν για πρώτη φορά το κοιτάξετε το απολαμβάνετε πλήρως, ολοκληρωτικά. Αλλά ξαναγυρίζετε σε αυτό με την επιθυμία να το απολαύσετε και πάλι. Δεν υπάρχει απόλαυση γιατί υπάρχει η ανάμνηση της χθεσινής δύσης που σας κάνει να γυρίζετε πίσω. 233

• Σπαταλάτε τον καιρό σας  παλεύοντας με τις σκέψεις σας. Αυτή την κίνηση την ονομάζετε διαλογισμό. Προσπαθείτε να συγκεντρωθείτε σε κάτι για το οποίο δεν ενδιαφέρεστε, και οι σκέψεις σας εξακολουθούν να πολλαπλασιάζονται, να αυξάνουν, να παρεμβαίνουν κι έτσι σπαταλάτε τις δυνάμεις σας προσπαθώντας να αποκλείσετε αυτές τις σκέψεις, να τις κρατήσετε σε απόσταση… Η συγκέντρωση δεν είναι διαλογισμός γιατί όταν υπάρχει ενδιαφέρον είναι εύκολο να συγκεντρωθούμε. .. Διαλογισμός είναι η κατανόηση – ο διαλογισμός της καρδιάς είναι η κατανόηση… Η αρχή του διαλογισμού είναι η αυτογνωσία, δηλαδή να έχουμε επίγνωση κάθε κίνησης της σκέψης και των αισθημάτων μας, να γνωρίζουμε όλα τα στρώματα της συνείδησής μας όχι μόνο τα επιφανειακά.239-243

• Στην πραγματικότητα υπάρχει μόνο μια κατάσταση και όχι δύο, όπως το συνειδητό και το ασυνείδητο. Υπάρχει μόνο μια κατάσταση ύπαρξης που είναι η συνείδηση, μολονότι μπορεί να τη διαιρείτε  σε συνειδητό και ασυνείδητο. Αλλά η συνείδηση  ανήκει πάντα στο παρελθόν και ποτέ στο παρόν. Έχετε συνείδηση των πραγμάτων μόνο όταν έχουν περάσει… Ποτέ δεν έχετε συνείδηση  ή επίγνωση του τώρα. Παρατηρείστε την ίδια την καρδιά σας και το νου και θα δείτε ότι η συνείδηση λειτουργεί  μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος και ότι το παρόν είναι απλώς ένα πέρασμα του παρελθόντος στο μέλλον. .. Αν παρατηρήσετε  τον ίδιο το νου στη δράση του, θα δείτε ότι η κίνηση προς το παρελθόν και προς το μέλλον είναι μια λειτουργία στην οποία δεν υπάρχει  το παρόν. Είτε το παρελθόν είναι ένα μέσο διαφυγής από το παρόν που μπορεί να είναι δυσάρεστο είτε το μέλλον είναι μια ελπίδα που μας απομακρύνει από το παρόν… Για να ελευθερωθεί ο νους πρέπει όχι μόνο να δει και να κατανοήσει την αιώρησή του μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος, αλλά να έχει επίσης επίγνωση και του διαλείμματος, του κενού ανάμεσα σε δυο σκέψεις. Αυτό το διάλειμμα είναι αυθόρμητο, δεν δημιουργείται από καμιά αιτία, επιθυμία, εξαναγκασμό. .. Ανάμεσα σε δυο σκέψεις υπάρχει μια περίοδος σιωπής που δεν σχετίζεται με την κίνηση της σκέψης. Αυτή η περίοδος σιωπής, αυτό το διάκενο, δεν ανήκει στο χρόνο και η ανακάλυψή του, το ολοκληρωτικό βίωμα αυτού του διαλείμματος σας ελευθερώνει από το περιεχόμενό σας ,από τη διαμόρφωση του παρελθόντος.245-9

•  Δεν μπορούμε να σταματήσουμε τη σκέψη αλλά η σκέψη σταματά όταν παύσει να υπάρχει ο σκεπτόμενος και ο σκεπτόμενος παύει να υπάρχει μόνο όταν υπάρχει κατανόηση όλου του μηχανισμού. Ο φόβος δημιουργείται όταν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ του σκεπτόμενου και της σκέψης του. Όταν δεν υπάρχει ο σκεπτόμενος, τότε μόνο δεν υπάρχει σύγκρουση μέσα στη σκέψη. Ο σκεπτόμενος δημιουργείται από τη σκέψη και κατόπιν ο σκεπτόμενος αναλαμβάνει να διαπλάσει, να ελέγξει τις σκέψεις του ή να θέσει τέρμα σε αυτές. Ο σκεπτόμενος είναι μια φανταστική οντότητα, μια αυταπάτη του νου… Επομένως, η σκέψη σαν ένα γεγονός σταματά. Θα δείτε τότε ότι τα προβλήματα που κατατρώγουν το νου και την καρδιά μας, τα προβλήματα της κοινωνικής μας διαμόρφωσης, μπορούν να λυθούν. 254

• Είναι δυνατό ενώ ακόμα ζούμε να πεθάνουμε,  που σημαίνει να φθάσουμε σε ένα τέλος, να είμαστε σαν ένα τίποτε; Είναι δυνατό να θέσουμε τέρμα σε όλες τις αναμνήσεις , στην εσωτερική προσκόλληση, δια της μνήμης, στην ψυχολογική ασφάλεια, στη μνήμη που έχουμε συσσωρεύσει και στην οποία αναζητούμε εξασφάλιση και ευτυχία; Μόνο σ’ αυτό το θάνατο, σ’ αυτό το τέλος της συνέχισης υπάρχει ανανέωση, εκείνη η δημιουργία που είναι αιώνια. 262

• Είμαστε το αποτέλεσμα του παρελθόντος. Η σκέψη μας είναι θεμελιωμένη στο χθες και σε πολλές χιλιάδες χθες. Είμαστε το αποτέλεσμα του χρόνου και οι ανταποκρίσεις μας, η σημερινή μας στάση είναι το συσσωρευμένο αποτέλεσμα πολλών χιλιάδων στιγμών, συμβάντων και βιωμάτων. Έτσι το παρελθόν για τους περισσότερους από μας είναι το παρόν. 263

•   Δίνοντας ένα όνομα σε κάτι, το τοποθετούμε απλώς σε μια κατηγορία, και νομίζουμε ότι το έχουμε καταλάβει, δεν το προσέχουμε από πιο κοντά. Αν όμως δεν του  δώσουμε ένα όνομα, είμαστε υποχρεωμένοι να το προσέξουμε… Ο ορισμός επομένως, η επικόλληση μιας ετικέτας είναι ένας πολύ βολικός τρόπος να ξεμπερδεύουμε με οτιδήποτε ή να το αρνούμαστε, να το καταδικάζουμε ή να το δικαιολογούμε… Προσέξετέ το στον εαυτό σας και θα ιδείτε ότι οι λέξεις έγιναν πολύ πιο σημαντικές, οι ετικέτες έγιναν πολύ πιο σημαντικές από την ουσία. Και ζούμε με τις λέξεις.278

•  Μόνο όταν δίνουμε ονομασίες στα συναισθήματα και έτσι τα τονώνουμε, τότε μόνο έχουν συνέχιση.280

• Το να παρακολουθήσετε όλα τα συνεπακόλουθά του, να το ζήσετε, να δείτε πώς εργάζεται ο νους και με αυτό να φθάσετε στο σημείο όπου δεν δίνετε πια ονομασίες, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει πλέον ένα κέντρο χωριστά από τη σκέψη – όλη αυτή η πορεία, είναι ασφαλώς ο ορθός διαλογισμός. 281

•   Υπάρχουν πάρα πολύ λίγοι καλοί άνθρωποι με την πραγματική έννοια της λέξης – άνθρωποι που να μη ζητούν τίποτε, που να μην επιδιώκουν τίποτε. Εκείνοι που ζητούν κάτι ή που επιδιώκουν κάτι είναι εκμεταλλευτές και επομένως είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς ένα σύντροφο να αγαπήσει. 292

•  Επειδή οι καρδιές μας έχουν μαραθεί, ο Θεός απέκτησε τεράστια σημασία. Θέλετε να γνωρίσετε το Θεό επειδή το τραγούδι έχει χαθεί από την καρδιά σας και κυνηγάτε τον τραγουδιστή και τον ρωτάτε αν μπορεί να σας μάθει πώς να τραγουδάτε… Αν υπάρχει αγάπη θα κατανοήσετε το άγνωστο, θα γνωρίσετε τι είναι Θεός και δεν θα χρειάζεται να σας το πει κανείς και αυτό είναι η ομορφιά της αγάπης… Επειδή δεν αγαπούμε  και επειδή δεν είμαστε ευτυχείς, τοποθετούμε την ευτυχία μας σε πράγματα, νομίζοντας ότι αυτά θα μας τη δώσουν και ένα από τα πράγματα από τα οποία την περιμένουμε είναι ο Θεός. .294

• Η αιωνιότητα δεν είναι συνέχιση. Αυτό που διαρκεί δεν είναι αιώνιο. Η αιωνιότητα βρίσκεται στη στιγμή. Η αιωνιότητα είναι στο τώρα. 319

• Η αγάπη δεν είναι διαφορετική από την αλήθεια. Η αγάπη είναι εκείνη η κατάσταση στην οποία ο μηχανισμός της σκέψης, ως χρόνος, έχει σταματήσει εντελώς. Όπου υπάρχει αγάπη, υπάρχει μεταμόρφωση. Χωρίς αγάπη η επανάσταση δεν έχει νόημα, γιατί τότε η επανάσταση δεν είναι παρά καταστροφή, παρακμή, μια αθλιότητα που διαρκώς αυξάνει. Όπου υπάρχει αγάπη υπάρχει επανάσταση, γιατί η αγάπη είναι μεταμόρφωση την κάθε στιγμή. 320